Μυθολογία :
Ο Ηριδανός, ποτάμιος θεός της Αθήνας, ήταν πατέρας της Ζευξίππης, η οποία από τον Τελέοντα απέκτησε τον Αργοναύτη Βούτη.
Ιστορικά : Ο Πλάτων αναφέρεται στον Ηριδανό και τον Ιλισό ως τα δύο ποτάμια της Αθήνας που περιέβαλλαν την πόλη και την οριοθετούσαν, ο Ηριδανός από Βορρά και ο Ιλισός από Νότο.
Από τα προϊστορικά χρόνια στις όχθες του Ηριδανού και στη γύρω βαλτώδη περιοχή του Κεραμεικού, που πλημμύριζε το χειμώνα, οι κάτοικοι του κοντινού οικισμού έθαβαν τους νεκρούς τους.
Στην αρχαιότητα ίσως οριοθετούσε ο Ηριδανός τη Βόρεια πλευρά της Αγοράς. Μέχρι και την εποχή του Σόλωνα (γύρω στο 600π.Χ.) φαίνεται ότι το ποτάμι ξεκινούσε με δύο ή τρία παρακλάδια που ενώνονταν περίπου στην περιοχή του Συντάγματος και στη συνέχεια περνούσαν ενωμένα από τον Κεραμεικό.
Ήδη όμως από την εποχή του Θεμιστοκλή, οπότε επεκτάθηκε η πόλη, ο Ηριδανός καλύφθηκε «ένθεν του τείχους», δηλαδή νοτίως της σημερινής οδού Βουλής, και στην κοίτη του κατασκευάστηκε αγωγός.
Με την οικοδόμηση του Θεμιστόκλειου τείχους (487π.Χ.) και τη διευθέτηση του χώρου του Κεραμεικού ξεκίνησαν και οι εργασίες ευθυγράμμισης της κοίτης του Ηριδανού, που πλέον κυλούσε τα νερά του σε κτιστό κανάλι. Η παλιά κοίτη μπαζώθηκε με χώμα και χιλιάδες θραύσματα αγγείων.
Από την Ιερά πύλη πέρναγε, όπως και άλλοτε, η Ελευσινία οδός στη νότια όχθη του Ηριδανού, που είχε διευθετηθεί, ενώ από το Δίπυλο πέρναγε μια οδική αρτηρία, που οδηγούσε στα βόρεια του ποταμού, προς βορειοδυτική κατεύθυνση.
Διευθετήσεις της κοίτης έγιναν και στις εργασίες ανοικοδόμησης του τείχους το 394, 307 και το 86π.Χ.
Γέφυρες υπήρχαν στα σημεία όπου ο ποταμός διασταυρωνόταν με τις μεγάλες οδικές αρτηρίες όπως της Εγκαρσίας οδού, που συνέδεε το Δρόμο με την Ιερά οδό με μια γέφυρα επάνω από τον Ηριδανό.
Έργα ύδρευσης είχαν γίνει στο ποταμό Ηριδανό. Αγωγός διοχέτευε τα πλεονάζοντα νερά της νοτιοανατολικής κρήνης της Αγοράς στον Ηριδανό.
Το πρώτο μεγάλο υδροδοτικό έργο στην Αθήνα έγινε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό, που κατασκεύασε το Αδριάνειο υδραγωγείο και την Αδριάνειο δεξαμενή, τμήμα της οποίας υπάρχει και σήμερα στο Κολωνάκι. Ήδη από τα ρωμαϊκά χρόνια ο Ηριδανός είχε αρχίσει να «αφανίζεται».
Οι Αθηναίοι τον είχαν σκεπάσει σε πολλά σημεία του, εγκιβωτίζοντας την κοίτη. Επρόκειτο για ένα υδραυλικό έργο πρωτοποριακό, αλλά όχι οικολογικό.
Ο Ηριδανός, που βρέθηκε να κυλά στη μέση της πόλης, άρχισε να δέχεται λύματα, με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε βούρκο (Στράβων,ΙΧ,397), όπως έγινε και με τον Ιλισσό στα τέλη του 19ου αιώνα, και τελικά μπαζώθηκε.
Η αρχαιολογικής σημασίας εγκιβωτισμένη κοίτη έχει σχεδιαστεί να εκτίθεται στο σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι σε «φυσική προθήκη», με το νερό του ποταμού να ρέει ελεύθερο.
Ο Ηριδανός δεν αναφέρεται συχνά από τους αττικογράφους, διότι ο ποταμός ήταν ήδη καλυμμένος από την αρχαιότητα και σταδιακά η ύπαρξή του λησμονήθηκε.
Η θέση του Ηριδανού υπήρξε θέμα συζήτησης για αιώνες. «Μάτην εζήτησα παρά των ημετέρων αρχαιολόγων να μοι υποδείξωσι πού έρρεε το προσφιλές εις τας Αθηναίας παρθένους πολύ και καλόν ύδωρ του Ηριδανού», έγραφε για παράδειγμα το 19ο αιώνα ο Εμμανουήλ Ροΐδης.
Σύγχρονη κατάσταση-προβλήματα-λύσεις : Σήμερα, εκτός από το τμήμα της παλαιοκοίτης που έχει διαφυλαχθεί μέσα στο σταθμό του Συντάγματος, μπορούμε να συναντήσουμε το δροσερό νερό του αρχαίου ποταμού και στη Ρωμαϊκή Αγορά και στο σταθμό του Μοναστηρακίου.
Ο Ηριδανός με τον καιρό έγινε υπόγειος, περνάει σε βάθος 20 μέτρων περίπου από τη σημερινή οδό Αιόλου και διαχέεται στην περιοχή της αρχαίας αγοράς. Εμφανίζεται στον Κεραμεικό και εκεί ρέει επιφανειακά για 150 μέτρα περίπου και μετά χάνεται κάτω από την οδό Πειραιώς.
Η επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου Πατρών συνεχίζει τις έρευνες με την ελπίδα να ανακαλύψει τη συνέχεια της πορείας του Ηριδανού πέρα από τον Κεραμεικό.
Το οικοσύστημα του ποταμού διατηρήθηκε χάρη στην προστασία του αρχαιολογικού χώρου. Είναι ένα «πολιτιστικό τοπίο».
Σύμφωνα με την ΟΥΝΕΣΚΟ «πολιτιστικά τοπία» χαρακτηρίζονται από «τα ανθρώπινα έργα ή το συνδυασμό ανθρώπινων έργων και έργων της φύσης καθώς και ολόκληρες περιοχές που περιλαμβάνουν μνημεία εξέχουσας ιστορικής, αισθητικής, εθνολογικής και ανθρωπολογικής αξίας». Ο Ηριδανός μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού είναι ένα από αυτά και είναι το ίδιο πολύτιμος για το παρόν και το μέλλον της πόλης.
Φόρουμ 
