Από το άλλο µέρος, ο λαός στην ύπαιθρο ιδρύει δικούς του πυρήνες διατήρησης της θρησκείας, παρά το σκληρό αστυνοµικό κράτος. Αυτό αναγκάζει την εν Τρούλω πενθέκτη σύνοδο του 692 να ψηφίσει αυστηρότερους κανόνες περί του “φεύγειν τα εθνικά έθη”. ∆εν πρόκειται για διατήρηση µεµονωµένων πρακτικών αλλά για διατήρηση του πλήρους σώµατος της παλαιάς θρησκείας, µε την ίδρυση κοινοτήτων σε αποµεµονωµένα µέρη. Για παράδειγµα, µας λέει ο χρονικογράφος Θεοφάνης ότι κατά τα τέλη του 8ου αιώνος ο Λέων ο Φιλόσοφος, µη ικανοποιούµενος από τις σπουδές στη Πόλη που περιλάµβαναν µόνο γραµµατική και ποιητική, µετέβη σε απόκρυφο σχολείο σε µοναστήρι της Ανδρου, όπου µελέτησε τα απαγορευµένα µαθηµατικά και φιλοσοφία (ρητορική δε και φιλοσοφία και αριθµών αναλήψεις), έχοντας βρει στις µυστικές αυτές βιβλιοθήκες πλήθος βιβλίων. Αφήνει δε ο χρονικογράφος υπονοούµενα για κρυφές τελετουργίες: “προς τας κορυφάς των ορέων... προς το της γνώσεως ούτως ύψος ανεβιβάζετο”! Παροµοίως ο χρονικογράφος αναφέρει ότι υπήρχε, κατά το έτος 749, στη Xαρρά της βορείου Συρίας, φανερή Ελληνική κοινότητα λόγω της αδυναµίας αστυνόµευσης της περιοχής αυτής, η οποία εξασκούσε προσηλυτιστική δράση στα πέριξ. Αλλά και αργότερα κατά τον 9ο αιώνα, ο Νόννος ο Νισιβεύς διαβεβαιώνει ότι η βόρειος Συρία ήταν γεµάτη από ειδωλολάτρες. 'Οχι µόνο στην Ανδρο αλλά και σε άλλα νησιά του Αιγαίου υπήρξαν κοινότητες Ελλήνων, ολόκληρα χωριά, που φρόντιζαν να ζουν αποµονωµένα, χωρίς πολλές συναλλαγές και επαφές. Γι' αυτά δεν θα γράψουµε διότι διατηρούνται µέχρι και σήµερα και ακόµη και σήµερα διατηρείται η δυνατότητα καταστροφής τους. Θα γράψουµε όµως για το χωριό Γέρα στην Τήλο, (αποτελείται από πενήντα σπίτια και οι Τήλιοι έλεγαν ότι οι κάτοικοί της λάτρευαν τον Απόλλωνα και είχαν την κατάρα “να σε φάει η Γέρα” - “Συµβολή στην τοπωνυµία της Τήλου”, εκδ. Στέγη Γρ. & Τ. ∆ωδεκανήσου, 1982), πράγµα το οποίο διατηρήθηκε έως τα 1950, όταν οι κάτοικοί του µετανάστευσαν στις ΗΠΑ. Οι κάτοικοί του απέφευγαν τις επαφές και περιηγούµενος κανείς τους ερειπωµένους σήµερα οικίσκους του, εκτός από την καλαισθησία του οικισµού εκείνου, του κάνει εντύπωση η συνολική απουσία χριστιανικών ναών. Στην κυρίως Ελλάδα υπήρξε µία εξαιρετικά ευνοϊκή συγκυρία: οι επιδροµές των Σλαύων απέκοψαν την ορεινή Ελλάδα και την Πελοπόννησο από την εύκολη πρόσβαση των Αυτοκρατορικών δυνά-µεων. 'Ετσι φθάνουµε ήδη στον 10ο αιώνα και o Κωνσταντίνος Ζ' ο Πορφυρογέννητος, παραπονείται για τους ειδωλολατρικούς πληθυσµούς οι οποίοι καταφεύγουν σε “τόπους δύσκολους, άνυδρους και απρόσοδους” και οι οποίοι “προσαγορεύονται από τους ντόπιους ως Έλληνες”, και δεν είναι βάρβαροι αλλά “εκ των παλαιότερων Ρωµαίων”. Αυτές οι λαϊκές κοινότητες των Ελλήνων φρόντιζαν µέσα από τις λαϊκές γιορτές - όπως τα συνεχώς ανα-θεµατιζόµενα: φωτιές της θερινής τροπής (του Αγιαννιού), στεφάνια της 1ης Μαϊου, χοροί στις πλατείες) και από το δηµοτικό τραγούδι, στο οποίο έδωσαν µία σαφώς παγανιστική και παραδοσιακή αντιχριστιανική χροιά, να διατηρούν την ελληνικότητα. Τοιουτοτρόπως ποτέ δεν πέθανε η ελληνικότητα και η κύρια έκφρασή της, η ελληνική θρησκεία, αντιθέτως εξέρχεται ισχυρή από την Οθωµανική κατοχή και παρά την αντεπίθεση των Πατριαρχείων για την κυριαρχία στο νέο ελληνικό κράτος και παρά τις νέες διώξεις που φθάνουν έως τους ανελεύθερους θρησκευτικούς νόµους του 1938, 1939 και 1942, κατορθώνει να ανασυνταχθεί και δια νέων φιλοσόφων και θεολόγων - µεταξύ των οποίων ξεχωρίζει η θεία µορφή του Σπυρίδωνος Νάγου - να συνταχθεί και πάλι, αντλώντας πνευµατική δύναµη από τις πανάρχαιες ρίζες της. Σήµερα δε, στο κατώφλι της νέας υδροχοϊκής εποχής, κατορθώνει να εξέλθει αλώβητη (και ουδέποτε χριστιανίσασα) µετά από έξι αιώνες περιπέτειάς της; αισθάνεται ισχυρή, έχει ήδη γνωστοποιήσει την ύπαρξή της στις αρµόδιες αρχές και ετοιµάζεται για τη λαµπρή δηµόσια εµφάνισή της χάρη στις άοκνες προσπάθειες της “Επιτροπής για την αναγνώριση της ελληνικής θρησκείας
Φόρουμ 
