Ο Μονοθεισμός στην Αρχαία Ελλάδα

Admin

Φίλοι μου ,
προτείνω την συζήτηση και κατάθεση πηγών γιά το εν λόγω θέμα . Θα μας δοθεί η ευκαιρία να δούμε και να αντιπαραβάλλουμε την Αρχαία Ελληνική Θρησκεία και την επιρροή της καθώς και τις εμφανείς ομοιότητες τουλάχιστον σε θέματα Αρχών Πίστης ,τελετουργικά,διαδικασίες προπαρασκευαστικές εορτών και τελετών,μυστήρια και θα μας δοθεί η ευκαιρία και γιά σύντομους επί του θέματος σχολιασμούς. Γιά αρχή σας δίνω ένα δείγμα:

Περί του Ενός, 1η υπόθεση Παρμενίδη, διάλογος Πλάτωνος

Στον διάλογο Παρμενίδης του Πλάτωνα γίνεται λόγος για το Εν.
Το Εν αποτελεί την πρώτη αιτία Θεών και ανθρώπων.
Το Εν είναι ο Θείος Νους που από αυτόν όλα προέρχονται

Η 1η υπόθεση του Παρμενίδη εξετάζει τι συμβαίνει αν υπάρχει μόνο το Εν ως ενότητα.

Τελικό συμπέρασμα βγαίνει πως για να υπάρχει το Εν ως ενότητα και ως μοναδικότητα δεν μπορεί να μετέχει στο «είναι» και έτσι αυτομάτως τίθεται εκτός υλικού κόσμου.

Αυτή είναι και θέση του χριστιανισμού για τον Θεό.

Βέβαια αργότερα ο Παρμενίδης εξετάζει και άλλες περιπτώσεις όπως τι συμβαίνει όταν το Εν μετέχει στην ουσία και άλλες παρόμοιες βγάζοντας διαφορετικά συμπεράσματα.

Σε ένα άλλο σημείο που μοιάζει αλλά διαφοροποείται ο Χριστιανισμός είναι στο ορισμό του Θεού.
Για αυτούς Θεός είναι το αεί υπάρχων πνεύμα που είναι αυθύπαρκτο και δεν δημιουργήθηκε από άλλη οντότητα ωστόσο αυτό είναι ο Πατήρ όλων των οντοτήτων.

Η Αρχαιοελληνική Θρησκεία ως Θεό εννοεί όχι το αυθύπαρκτο ον αλλά το αθάνατο ον.
Έτσι ιδέες όπως ευτυχία, σοφία, καλοσύνη κτλ είναι αιώνιες άρα και Θεοί.

Μεταξύ αυτών των Θεοτήτων υπάρχει και το Εν που αποκαλείται ύψιστο μεταξύ των Θεών.

Με τον χριστιανισμό έχουμε μια μετατόπιση στον ορισμό του Θεού, από το αθάνατο στο αεί υπάρχων – αυθύπαρκτο.

Admin

Ο Μ. Α. Τιβέριος αναφέρεται στις καταβολές της γιορτής των Θεοφανίων και στα λατρευτικά δρώμενα της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας
Χριστιανικό και ειδωλολατρικό βάπτισμα
Μ. Α. ΤΙΒΕΡΙΟΣ | Κυριακή 9 Ιανουαρίου 2000 Εφημερίδα Βήμα

Τα Θεοφάνια, που γιορτάσαμε πριν από μερικές ημέρες, είναι μια γιορτή του χριστιανισμού σε ανάμνηση της βάπτισης του τριακονταετούς Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, που ζούσε ασκητικά στην έρημο διακηρύσσοντας το βάπτισμα της μετανοίας. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες και αρχαιότερες γιορτές του χριστιανισμού, αφού η αρχή της ανάγεται ήδη στον 2ο αι., ενώ τον 3ο αι. τη βρίσκουμε να είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε όλον τον χριστιανικό κόσμο. Ισως πολλοί να μη γνωρίζουν ότι από πολύ νωρίς μαζί με τη βάπτιση του Χριστού γιορταζόταν και η γέννησή Του. Ωστόσο η γιορτή των Θεοφανίων γρήγορα, ήδη από τα μέσα του 4ου αι., αποσυνδέθηκε από αυτήν των Χριστουγέννων, αφού τα τελευταία άρχισαν να τα γιορτάζουν ξεχωριστή ημέρα. Πρόκειται για έναν διαχωρισμό που στον 6ο αι. θα επικρατήσει καθολικά στον χριστιανικό κόσμο.

Η βάπτιση του Χριστού μού δίνει την αφορμή να κάνω μια αναδρομή στην τελετουργία του βαπτίσματος σε λατρευτικά δρώμενα της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. Θέλω ευθύς εξαρχής να επισημάνω ότι οι μαρτυρίες που έχουμε σχετικά με το θέμα αυτό τόσο από αρχαία κείμενα όσο και από αρχαία μνημεία και ανασκαφικά δεδομένα είναι εξαιρετικά πενιχρές. Φυσικά εδώ δεν θα ασχοληθούμε με τις διάφορες τελετές καθαρμών, σπονδών και θυσιών της αρχαιότητας, στις οποίες το νερό έπαιζε κυρίαρχο ρόλο. Είναι πολλές και για αυτές διαθέτουμε μάλιστα και αρκετές πληροφορίες. Αλλωστε σε όλες τις εποχές και σε όλες σχεδόν τις θρησκείες απαντούν ιεροί ραντισμοί και ιερά πλυσίματα. Ωστόσο άλλο πράγμα είναι οι καθαρμοί αυτοί και άλλο η εμβάπτιση μέσα σε κολυμβήθρα με νερό, σε θάλασσα ή ποταμό. Η τελευταία εμφανίζεται ως δρώμενο σε τελετές μύησης αρχαίων μυστηρίων μέσω των οποίων, ως γνωστόν, οι πιστοί απέβλεπαν και προσδοκούσαν στην αιώνια σωτηρία τους, την οποία θα τους εξασφάλιζε η προσέγγιση και η γνωριμία τους με το θείο.

Admin

Η παλαιότερη σχετική μαρτυρία που διαθέτουμε από την αρχαία Ελλάδα ανάγεται στον 5ο αι. π.Χ. και αναφέρεται στους «βάπτας», στα μέλη ενός θρησκευτικού συλλόγου στην Αθήνα που λάτρευαν τη θρακική θεότητα Κότυ ή Κοτυττώ. Πρόκειται για μια θεότητα που παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με την Κυβέλη, τη μητέρα των θεών, και η οποία εκτός από την Αθήνα λατρευόταν και σε άλλα μέρη του αρχαίου ελληνικού κόσμου, ιδιαίτερα στην Κόρινθο αλλά και στη Σικελία. Τα μέλη του συλλόγου αυτού πήραν το χαρακτηριστικό αυτό όνομα, «βάπται», όχι επειδή έβαφαν τα μαλλιά τους, όπως έχουν υποστηρίξει ορισμένοι μελετητές, αλλά επειδή το βάπτισμα αποτελούσε χαρακτηριστικό δρώμενο στη λατρεία της θεάς τους. Οσοι ήθελαν να γίνουν μέλη του θρησκευτικού αυτού σωματείου έπρεπε προηγουμένως να εμβαπτισθούν. Οι τελετές των βαπτών διακρίνονταν από έντονα οργιαστικό χαρακτήρα. Περιελάμβαναν ανάμεσα στα άλλα νυκτερινά όργια και χορούς ανδρών που μιμούνταν γυναικείες μορφές και συνοδεύονταν από εκκωφαντικούς ήχους τυμπάνων και ξεφωνητά. Συχνά με τις τελετές αυτές προκαλούσαν την κοινή γνώμη, αφού πολλοί ήταν εκείνοι που είχαν τον φόβο ότι τα ξενόφερτα αυτά δρώμενα θα διέφθειραν τα ήθη της αθηναϊκής κοινωνίας. Ετσι συχνά αποτέλεσαν και στόχο κωμωδιογράφων, όπως π.χ. του Ευπόλιδος, ο οποίος μάλιστα είχε γράψει και μια κωμωδία με τον τίτλο «Βάπται», που παίχθηκε το 416 π.Χ. Ο Εύπολις ήταν ένα έντονα πολιτικοποιημένο πρόσωπο και στα έργα του συχνά καυτηρίαζε επωνύμους της αθηναϊκής δημόσιας ζωής, όπως τους Κλέωνα, Υπέρβολο, ακόμη και τον ίδιο τον Περικλή. Στους «Βάπτας» του, χλευάζοντας τους θιασώτες της Κοτυττούς, βρήκε την ευκαιρία να καυτηριάσει την έκλυτη συμπεριφορά του εκκεντρικού Αλκιβιάδη, παραλληλίζοντάς τη με αυτήν των βαπτών. Αυτό φαίνεται ότι προκάλεσε τον οργή του Αλκιβιάδη, ο οποίος, σύμφωνα με μια παράδοση καθόλου όμως πιστευτή , κατά τη γνωστή εκστρατεία των Αθηναίων το 415 π.Χ. στη Σικελία πέταξε τον ποιητή στη θάλασσα και τον έκανε... με το ζόρι «βάπτη».

Πιθανόν εμβαπτισμούς είχαμε και στα περίφημα Ελευσίνια Μυστήρια, παρ' όλο που οι σχετικές ενδείξεις είναι εξαιρετικά πενιχρές. Οι πηγές μάς κάνουν λόγο για κάποιο καθαρτήριο λουτρό στη θάλασσα, που γινόταν τη δεύτερη ημέρα της γιορτής, ενώ λουτρά αγνισμού φαίνεται ότι γίνονταν και στους δύο Ρειτούς που ήταν αφιερωμένοι στις μεγάλες θεές της Ελευσίνας, στη Δήμητρα και στην Κόρη. Πρόκειται για δύο μικρές λίμνες από τις οποίες σήμερα υπάρχει μόνο η μία, κοντά στου Σκαραμαγκά, και είναι γνωστή ως λίμνη του Κουμουνδούρου. Την εποπτεία αυτών των λουτρών ίσως την είχε ο «υδρανός, ο αγνιστής των Ελευσινίων», σύμφωνα με τον Ησύχιο. Ενα αναθηματικό ανάγλυφο που βρέθηκε στην Ελευσίνα και εικονίζει ένα μικρό αγόρι κάτω από το προτεταμένο δεξί χέρι της Κόρης (ή της Δήμητρας), που κρατούσε φιάλη, δύσκολα μπορεί να σχετισθεί με τελετή βαπτίσματος, όπως έχουν υποστηρίξει ορισμένοι. Εμβαπτισμούς πιθανόν περιελάμβαναν και τα τελετουργικά δρώμενα τα σχετικά με τη λατρεία της Ισιδας, της μεγάλης αιγυπτιακής θεάς, μιας θεότητας με ιδιαίτερη απήχηση στον ελληνικό χώρο κατά τους ελληνιστικούς και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Βέβαια τα δοχεία νερού και οι δεξαμενές που έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη λατρεία της, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, πρέπει να συμβολίζουν τις πλημμύρες του Νείλου και να μη σχετίζονται με τελετουργίες βαπτίσματος. Ωστόσο ο εκκλησιαστικός πατέρας Τερτυλλιανός ρητά κάνει λόγο για την ύπαρξη κάποιου λουτρού στις λατρευτικές διαδικασίες τις σχετιζόμενες με την Ισιδα και τον Μίθρα. Ακόμη τελετουργικό λουτρό πιθανόν να είχαμε και στη Σαμοθράκη, στη λατρεία των Καβείρων, ενώ μια αποσπασματικά σωζόμενη επιγραφή που βρέθηκε σε ιερό του Διονύσου στην Αλικαρνασσό κάνει πιθανότατα επίσης λόγο για «ιερό λουτρό».

Βαπτίσεις και γενικότερα θρησκευτικά λουτρά απαντώνται σε κάθε εποχή και σε πολλούς λαούς, ανεξαρτήτως πολιτιστικού επιπέδου. Ασφαλώς είναι εμπνευσμένα και προκλήθηκαν από τη χρήση του νερού ως φυσικού καθαρτήριου μέσου. Το νερό βοηθά τον άνθρωπο να απαλλαγεί από τον σωματικό του ρύπο και γι' αυτή την ιδιότητά του θεωρήθηκε το καταλληλότερο μέσο να καθαίρει τον άνθρωπο και από τον ψυχικό του ρύπο. Η χρήση του νερού ως θρησκευτικού μέσου καθαρμού μπορεί να χαρακτηρισθεί καθολικό φαινόμενο. Οι αγνισμοί με νερό στην ιστορία του ανθρώπου απαντώνται, ως γνωστόν, και σε νήπια, τα οποία πολλές κοινωνίες τα θεωρούν θρησκευτικώς ακάθαρτα. Αποβλέπουν σε εξαγνισμό τους, σε προφύλαξή τους από το κακό, ενώ σχετίζονται και με την ονοματοδοσία τους, που γενικά θεωρείται μεγάλης σημασίας κοινωνική τελετή. Οι ενήλικοι βαπτίζονται όταν πρόκειται να μυηθούν σε μυστήρια ή σε θρησκευτικές τελετές για να είναι καθαροί και έτοιμοι να δεχθούν τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις που τους υπόσχεται η θρησκεία τους ή ακόμη προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή τους σε φυλετικά προνόμια.

Οι εμβαπτίσεις είναι πανάρχαια θρησκευτικά και κοινωνικά δρώμενα και γι' αυτό δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι στις χριστιανικές βαπτίσεις απαντώνται στοιχεία που ασφαλώς έλκουν την καταγωγή τους από προχριστιανικές ειδωλολατρικές μυστηριακές μυήσεις, όπως π.χ. είναι η διαδικασία της προετοιμασίας των μελλόντων να δεχθούν το βάπτισμα και η σχετική διδαχή τους. Δεν είναι επομένως η χριστιανική βάπτιση αυτή καθαυτή νέο στοιχείο, αλλά το περιεχόμενό της. Με τη βάπτιση, που την υπέδειξε ο ίδιος ο Ιησούς μετά την Ανάστασή Του, ο βυθιζόμενος τρεις φορές σε νερό στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος καθαρίζεται από κάθε αμαρτία και συγχρόνως αναγεννάται πνευματικά οδηγούμενος στη σωτηρία του.

Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Admin

Στη θέση των «Χριστουγέννων», οι πρόγονοί μας εώρταζαν το λεγόμενο «Τριέσπερον», μία εορτή η οποία γενικεύεται από τους ελληνιστικούς χρόνους κι εντεύθεν, προς τιμήν των πυρφόρων και ηλιακών θεοτήτων Ηρακλέους (ο οποίος κατά τον Κορνούτο ορίζεται ως «ο εν τοίς όλοις Λόγος καθ'όν η Φύσις ισχυρά και κραταιά εστί και απεριγένητος ούσα, μεταδοτικός ισχύος και τοίς κατά μέρος και αλκής υπάρχων») και Ηλίου. Το «Τριέσπερον» ξεκινούσε με το Χειμερινό Ηλιοστάσιο (τη νύκτα της 21ης προς την 22α του Δεκεμβρίου, τη μεγαλύτερη δηλαδή νύκτα του έτους) και κορυφωνόταν με την αναγέννηση του φωτοδότη Ηλίου (τη νύκτα της 24ης προς 25η, όταν η ημέρα έχει ήδη μείνει «στάσιμη» επί 3 ημέρες μετά το Ηλιοστάσιο και αρχίζει πλέον να μεγαλώνει).

Αργότερα, με την επιβολή της κρατικής ηλιολατρίας από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αυρηλιανό, το ελληνικό «Τριέσπερον» επισκιάσθηκε (κατά μίμηση της παρσικής λατρείας του Θεού Μίθρα που εώρταζε και αυτή την γέννηση του Θεού στις 25 Δεκεμβρίου) από την «επίσημη» ρωμαϊκή εορτή του «Ανίκητου Ήλιου» («Sol Invictus»). Η «Ημέρα της Γεννήσεως του Ανίκητου Ηλίου» («Dies Natalis Solis Invicti»), η στιγμή δηλαδή που ο ακατάβλητος Ήλιος, έχοντας θριαμβεύσει επάνω στο σκοτάδι της «bruma» (βλέπε κατωτέρω), αρχίζει να ανέρχεται δυναμικά και υπερήφανα στον ουράνιο θόλο, είχε, φυσικά, ως προεόρτιο τη νύκτα του Χειμερινού Ηλιοστασίου, όταν ετιμάτο σιωπηρώς η Θεά του Κάτω Κόσμου Αντζερόνα (Angerona, Dea Tacita), προστάτις των νεκρών και προσωποποίηση της Θελήσεως, της Εσωτερικής Φωνής, της Ενοράσεως και της Σιωπής, στα λεγόμενα «Ντιβάλια» ή «Αντζερονάλια» («Divalia» ή «Angeronalia», βλ. Claudio Rutilio, «Η Θεολογία των Ρωμαίων»). Τα «Divalia» έκλειναν τις λεγόμενες «σύντομες ημέρες» («brevissimi dies», «bruma») που σηματοδοτούσαν την ολοκλήρωση της ηλιακής διαδρομής μέσα στον ενιαυτό.

πηγή: http://www.hellenicpantheon.gr/Triesperon.htm

» Η ΑΘΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
» Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
» Η μουσική στην Αρχαία Ελλάδα
» Η μουσική στην Αρχαία Ελλάδα
» Αυτοματισμοί στην αρχαία Ελλάδα